امروزه که بحث حکمرانی اسلامی در ادامۀ آثار و برکات انقلاب اسلامی مطرح است و چالش‌های متعدد عرصۀ اجرا و میدان عمل اندیشمندان و متفکران را به‌سوی طراحیِ حکمرانیِ مطلوب می‌کشاند، بازخوانیِ مبانی، راهبردها و برنامه‌های راهبران نظام جمهوری اسلامی بسیار ضروری است. جایگاه شهید بهشتی در میانِ اندیشمندان انقلاب اسلامی و موقعیتِ حزب در اندیشۀ ایشان نیز ضرورت و اهمیتِ واکاویِ «حزب و حکمرانی حزبی در اندیشۀ آیت‌الله بهشتی» را نمایان می‌کند.
در آثار موجود، اندیشه‌ورزی‌ها و دیدگاه‌های شهید بهشتی دربارﮤ حزب به‌صورتی منسجم و منظم تدوین نشده و به‌صورت مجموعۀ نوشتارها و گفتارهای پراکنده به‌جای مانده‌است که اولاً نیاز به تنظیم و گردآوری دارد، و ثانیاً نیازمندِ تحلیل و ارائۀ نظامی روشن از ایدﮤ حکمرانی حزبی و تشکیلاتی شهید بهشتی است. هرچند نوشتارهایی دراین‌باره گردآوری یا تألیف شده، اما در هیچ‌یک حزب به‌مثابۀ «تشکل سیاسی» (در مقابلِ مطلقِ تشکّل) و به‌صورت نظریه‌ای اسلامی و جامع بررسی نشده‌است. پس رسالتِ این پژوهش «بررسی نقش احزاب و تشکل‌های سیاسی در نظام امت و امامت در نگاه شهید بهشتی» خواهد بود.
در این پژوهش، پس از گردآوری مباحث شهید بهشتی در حوزه‌های مرتبط با حزب و تشکل سیاسی، از مجموعۀ گفتارها و نوشتارهای به‌جای‌مانده از این متفکر داه‌هایی به دست آمد که آن‌ها را طبقه‌بندی و سپس تحلیل و تبیین کرده‌ایم. از آنجایی ‌که برای تبیین مسئله گاهی اشاره به آرای اندیشمندانِ سیاسی و مباحثِ مرسوم در علوم سیاسی سودمند و بلکه ضروری بوده‌است، در موارد لازم و به‌عنوان مقدمه، اشاراتی نیز به این آرا و مباحث کرده‌ایم. بنابراین چون اینجا هدف بر تطبیق اندیشه‌ها نبوده، استفاده از دیدگاه‌های دانشمندان علوم سیاسی در حد ممکن، و فقط برای تبیین بهتر اندیشۀ شهید بهشتی بوده‌است. علت این بهره‌مندیِ حداقلی نیز حفظِ اصالتِ نگرشِ شهید بهشتی و نظریۀ حزبی او به‌عنوان یک نظریۀ بازسازی‌شده در بسترِ فرهنگ و نظام اسلامی است.
نوشتارِ پیشِ‌‌رو دو بخش است و هر بخش از چند زیربخش تشکیل شده‌است. بخش اول «حزب و سیاست‌ورزی متشکل در اندیشۀ شهید بهشتی» نام دارد و دارای این زیربخش‌هاست: مفاهیم (چیستی حزب و حکمرانی حزبی)، انواع حزب و تشکل سیاسی مطلوب، ضرورت و مبانی تشکل سیاسی در جامعۀ اسلامی، کارکردها و آسیب‌های سیاست‌ورزی تشکلی، و موقعیت حزب در نظام حکمرانی اسلامی. بخش دوم نیز دربارﮤ «زیست حزبی و تشکلی در تجربۀ شهید بهشتی» است و تجربۀ حزب جمهوری اسلامی (تاریخچۀ حزب، اهداف و مواضع حزب، فعالیت‌ها و موضع آیت‌الله بهشتی در قبال دیگر احزاب، انفجار دفتر مرکزی، تعطیلی حزب) را دربر می‌گیرد.

این اثر با نظارت علمی جناب آقای دکتر حامد نیکونهاد به رشته تحریر درآمده است.