پیش گفتار:

این یک واقعیت تلخ در تاریخ جامعه ماست که با وجود گذشت بیش از یکصد سال از شکل گیری احزاب در ایران، هنوز فعالیت فعالان سیاسی در قالب تشکل ها، سازمانها و احزاب سیاسی نهادینه نشده است. علل این پدیده متعدد است، از جمله فقدان فرهنگ کار جمعی، عدم شکل گیری احزابی که پا را از حلقه نخبگان فراتر گذاشته و در اقشار مختلف مردم رسوخ کرده باشند، و نیز مهم تر از همه، عدم پذیرش جایگاه و کارکرد احزاب توسط دولتهای حاکم. با این همه، و علیرغم همه دشواری هایی که بر سر راه تشکیل و فعالیت احزاب سیاسی وجود داشته، احزابی نیز موفق شده اند به صورتی فراگیر گسترش یابند و نقش مهمی در روند سیاسی و اجتماعی کشور ایفا کنند. حزب جمهوری اسلامی در زمره چنین احزابی بود. هر چند پیدایش ایده تشکیل حزب جمهوری اسلامی دست کم به سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی باز می گشت، اعلام موجودیت حزب توسط هیأت مؤسس آن یعنی آقایان سید محمد حسینی بهشتی، محمدجواد باهنر، سید علی حسینی خامنه ای، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی و اکبر هاشمی رفسنجانی در ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۷ اتفاق افتاد. استقبال از عضویت در حزب، غیر منتظره و فراتر از امکانات فراهم شده بود. عضویت میلیونی در تهران و شهرستانهای سراسر کشور سبب شد دفاتر حزب در سراسر کشور به سرعت افتتاح گردد. دامنه تأثیرگذاری سیاسی حزب جمهوری با انتشار روزنامه جمهوری اسلامی به سردبیری میرحسین موسوی از اردیبهشت سال ۱۳۵۸ دوچندان شد. تأثیر مهمی که حزب در همه پرسی جمهوری اسلامی، انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی و همه پرسی مربوط به آن، انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی، دفاع از خط امام و انقلاب در شرایطی که هویت آن در فضای مملو از هیاهو و هیجانات سیاسی می رفت در محاق قرار گیرد، ماجرای عزل نخستین رئیس جمهور ایران و حوادث بعد از آن، بر آگاهان به تاریخ سی ساله جمهوری اسلامی پوشیده نیست. اما آنچه اهمیت بیشتری دارد، انگیزه و هدف شکل گیری این حزب است که شاید بهترین تبیین آن را بتوان در آثار باقیمانده از شهید آیت الله دکتر بهشتی، که نخستین دبیرکل آن بشمار می رفت، یافت.

او حزب را معبد مینامید و این بدان معناست که از دیدگاه وی، تلاش حزبی در زمره عبادات است. اگر عبادت را بر دو پایه نظر و عمل استوار بدانیم (ایمان و عمل صالح) نتیجه آن خواهد بود که هرکس که در حزبی که داعیه اسلام مداری دارد عضویت و مشارکت دارد، باید بتواند میان مبانی نظری که بدان باور دارد و عمل اجتماعی ای که بدان مشغول است، رابطه ای منطقی و سازگار به وجود آورد. زندگی آیت الله دکتر بهشتی خود نمونه ای بارز از چنین سازگاری میان میدان نظر و میدان عمل است و کارنامه وی درحزب جمهوری اسلامی، یکی از نقاط اوج آن بشمار می رود. بر همین اساس بود که در سال ۱۳۵۹، در زمانی که حوادث کوچک و بزرگ در سراسر این کشور تازه انقلاب کرده رخ می داد و اساس ادامه حیات نظام نوپای جمهوری اسلامی زیر سؤال بود، پس از پایان کار شورای انقلاب اسلامی، تصمیم به کناره گیری از مناصب اجرایی گرفت تا نیمی از وقت خود را صرف ادامه مطالعات بنیادینی که سالها پیش در مرکز تحقیقات اسلامی دنبال می کرد نماید، و نیمی دیگر را به سر و سامان دادن به حزبی که سخت نیازمند چنین کاری بود بپردازد. هرچند صدور حکم ریاست دیوانعالی کشور (که ریاست قوه قضائیه بشمار می رفت) از سوی امام خمینی مانع از تحقیق نیمه نخست برنامه او شد، اما پس از فراغت از کار روزانه، به حزب می شتافت و به ساماندهی امور بزرگ ترین حزب سیاسی کشور می پرداخت. تدوین مواضع حزب، از مهم ترین گامهایی بود که در این راستا برداشت شد.

مباحثات مربوط به مواضع حزب بیشتر در جلساتی که با شرکت بنیانگذاران حزب تشکیل می شد انجام می گرفت و با تقسیم کاری که صورت گرفته بود، به کار تدوین مواضع پرداخته می شد. پس از آنکه حاصل کار در کتاب کم حجم «مواضع ما» منتشر شد، فشردگی مباحث و مطالب آن، ارائه تفصیلی آن را ضروری ساخت. از همین رو، کلاسهای مواضع تفصیلی حزب به صورت جلسات هفتگی و با شرکت اعضایی که از سراسر کشور مشتاقانه در آن شرکت می کردند، با درس گفتارهای آیت الله دکتر بهشتی، آغاز شد. شهادت مظلومانه آیت الله دکتر بهشتی و بیش از هفتاد نفر از یاران برجسته امام و انقلاب در هفتم تیر ماه سال ۱۳۹۰، این مباحث ارزشمند را ناتمام گذاشت؛ شهادتی که معبد را به مشهد مبدل ساخت و مهر تأییدی بر نیت خیری بود که حزب بر اساس آن شکل گرفته بود.

آنچه در این کتاب می خوانید، متن کامل و ویرایش شده آن یازده درس گفتار است که در سالهای فعالیت حزب جمهوری اسلامی به طور ناقص تری منتشر شده بود. خوشبختانه با تلاشی که صورت گرفت، همه نوارها به دقت با متون تطبیق داده شد و با زحمات بسیاری که برای ویرایش آن صورت گرفت، به صورتی که ملاحظه می شود، در آمد که حاصل تلاش بیدریغ ویراستار محترم است. امید آنکه مطالب این مجلد، به همراه مجلد دیگری که به مجموعه گفتارها، مصاحبه ها و دست نوشته های شهید آیت الله دکتر بهشتی در خصوص حزب جمهوری اسلامی اختصاص دارد، فراهم کننده منبع ارزشمندی برای علاقمندان و پژوهشگران این موضوع باشد.

بنیاد نشر آثار و اندیشه های شهید آیت الله دکتر بهشتی