آثار مؤسسه اندیشه بهشتی

هدف زندگی از منظر شهید بهشتی

نویسنده: شهید سیدمحمد بهشتی و محمدمهدی رفیعی

مقدمه: بی‌تردید یکی از مهم‌ترین پرسش‌های هر انسانی، مقصد و هدف زندگی است. پرسش از اینکه این دنیا برای چه آفریده شده و به‌طور خاص روح حاکم بر حیات انسان چیست؟ چرا انسان پدید آمده یا آفریده شده؟ آیا زندگی انسان محدود به دنیایی مادی است یا آنکه حیاتی فراتر از آن دارد؟ سعادت انسان در چیست و نقش خدا در معنابخشی به زندگی انسان چه‌گونه است؟

نظرات شهید آیت‌الله دکتر بهشتی دربارۀ اینکه از کجا آمده‌ایم و که هستیم، پیش‌تر در کتاب «انسان از منظر قرآن» گردآوری شده است. اما پرسش از اینکه آیا هدفی داریم و اینکه اساساً پویش انسان به کدامین سو در جریان است، پرسشی دیگر است که نگارندۀ این سطور، پس از جستجویی در آثار شهید بهشتی، نظرات وی را گردآوری نموده و در این نوشتار تنظیم کرده است.

دکتر مصدق و جنبش ملی شدن صنعت نفت از منظر شهید بهشتی

نویسنده: سیدامیرمهدی مشرف

مقدمه: شکست‌های تلخی که ایرانیان در نزاع با روس‌ها متحمل شده بودند، ایشان را متوجه ضعف و عقب افتادگی خود نسبت به مللی که چشم طمع نسبت به این خاک داشتند کرد. همین موضوع، انسان‌های تیز بین آن عصر را بر آن داشت تا در خصوص ریشه و سرشت این زبونی حادث شده بر این ملت اصیل، تفکر کنند و نتیجه آن شد، بیدار شدن ملتی که از حقوق خود آرام آرام آگاه گشت و می‌خواست امور را اصلاح و شکوه سابق خود را احیا کند. در این زمان، مبارزات مهمی میان گروه‌های مانع حرکت ملت و مردم در گرفت که از جمله بارزترین مثال‌های آن انقلاب مشروطه، جنبش ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی سال ۵۷ است. در این نوشته از نگاه شهید بهشتی به جنبش ملی شدن صنعت نفت و عللی که مانع از آن شد تا این جنبش به سرانجام مطلوب خود برسد، می‌پردازیم.

ویژگی‌های دوران ظهور در اندیشه شهید بهشتی

نویسنده: علیرضا باقری

داروینیسم از دیدگاه شهید بهشتی

نویسنده: امیر معصوم خانی

مقدمه: چارلز رابرت داروین، زیست شناس و زمین شناس انگلیسی است که برای بسیاری از ما شنیدن نام او مترادف با نظریه فرگشت یا تکامل و انتخاب طبیعی است که طبق آن، گونه‌های مختلف در طول زمان تغییر می‌کنند و به‌واسطه انتخاب طبیعی به تکامل بیولوژیکی می‌رسند.

استمرار انقلاب و استقرار دولت از منظر شهید بهشتی

نویسنده: سیدامیرمهدی مشرف

مقدمه: پس از پیمان صلح وستفالیا نظم جامعه بین‌الملل، دستخوش تغییر گردید و بازیگران بین المللی ابتدا در اروپا و سپس در سراسر جهان به دولت- ملت‌های مستقلی بدل شده‌اند که مختصات خاص خود را دارا بوده و از دل مفاهیم ناسیونالیستی و ملی سربرآورده‌اند. از همین رو انقلاب‌هایی که در این عصر اتفاق افتاد نیز به تبع همین نظم بین‌الملل، به‌دنبال تغییر و تحول در اوضاع و احوال داخلی کشورها در محدوده جغرافیایی مشخص همان کشور بود.

وحدت اسلامی در اندیشه شهید بهشتی

نویسنده: فاطمه اسلام‌پناه

مقدمه: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های شهید بهشتی در طول حیات، ایجاد یک جامعه اسلامی واحد و پویا بود. ایشان بر اهمیت وحدت اسلامی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط به آینده ایران و جهان، تاکید داشت. به باور وی مسلمان در همکاری و نزدیکی با یکدیگر، قادر خواهند بود با چالش‌های بزرگ دنیای امروز مواجه شده و از آن عبور کنند. بدون شک قرار گرفتن در چنین مسیری، با موانع و مشکلات بسیاری همراه است که شهید بهشتی با استفاده از تعالیم اسلام و تجربیات خویش، هریک از این چالش‌ها را مورد بررسی قرار داده و راهکارهایی نیز جهت دستیابی به این هدف والا ارائه می‌دهد.

نقش و تأثیرات تربیتی انقلاب اسلامی از منظر شهید بهشتی

نویسنده: محمدحسین صاعدرازی

مقدمه: انقلاب اسلامی به‌عنوان یک انقلاب مکتبی و مبتنی بر وظیفه الهی، تأثیرات گسترده‌ای در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی گذاشته است. از دیدگاه شهید بهشتی، جمهوری اسلامی به‌عنوان یک نظام مکتبی، نظام امت و امامت است که در رأس آن،  باید یک مکتب‌شناس واقعی قرار داشته باشد. (حسینی بهشتی، ۱۳۹۰ الف، ج۳: ۸۵-۸۷) ایشان مهم‌ترین روش اصلاح در جامعه را تعلیم و تربیت می‌داند که با در نظر داشتن حوزه‌های مختلف تربیت، می‌تواند اصلاحات گسترده‌ای را در بخش‌های مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و… در پی داشته باشد. خداجویی و رسیدن به کمال و تعالی، تنها در پرتو تعلیم و تربیت به‌وجود می‌آید. (حسینی بهشتی، ۱۳۸۰: ۵۹) و انقلاب اسلامی از این طریق به بسیاری از اهداف عالی خود نائل شده است.

وجوه اختلاف انقلاب اسلامی و انقلاب‌ ملی از دیدگاه شهید بهشتی

نویسنده: امیرحسین خاتمی

مقدمه: تاریخ انقلاب‌ها در سرتاسر جهان، گواه تنوع فوق‌العاده‌ در علل ایجاد آن‌ها، توسعه و دستاوردهای انقلاب‌ها است. دلایل ایجاد، شکل‌گیری، و توسعۀ انقلاب‌های مختلف و نیز دستاوردهای آن‌ها تا حد زیادی با یکدیگر متفاوت‌اند و این تفاوت، هنگامی بروز ظاهری پیدا می‌کند که از دید اندیشمندان، می‌توان دسته‌بندی‌های متنوعی برای انقلاب‌ها در نظر گرفت. یک تقسیم‌بندی، نگاه به شکل انقلاب‌هاست؛ در برخی انقلاب‌ها، مثل انقلاب چین در سال ۱۹۴۹ یا انقلاب کوبا در سال ۱۹۵۹، تهاجم برنامه‌ریزی‌شده از سوی تشکیلات انقلابی مستقر در دولت موجود، نقشی حساس ایفا کرد.

کدام شیعه؟! کدام ولایت؟!

نویسنده: محمدمهدی رفیعی

مقدمه: از خصوصیات نواندیشی دینی، نگاه اصلاح‌گرایانه و قرائت نوین از معارف کهن دین است. شهید بهشتی که بی‌شک در زمرۀ این نواندیشان و اصلاحگران به‌شمار می‌رود، در همان جریانی گام برداشته که اساتید او، امام خمینی و علامه طباطبایی محرک آن بوده‌اند. علاوه بر تاکید بر اسلام سیاسی، ارائۀ نظامات جامع اسلامی و دیگر تحولات یا نقاط عطفی که توسط این جریان در یک‌سدۀ اخیر رخ داد، بازاندیشی و خوانش مجدد از برخی اصول نظری و اعتقادی نیز اتفاق افتاد. شاید همین تحولات و نگرش‌های نو سبب شد بسیاری اندیشمندان موفق شیعه، نظیر شهید آیت‌الله مطهری و شهید آیت‌الله بهشتی را به‌نوعی اهل تساهل در مذهب یا متمایل به مذاهب غیرشیعی بخوانند، حال آن‌که تلاش‌های ایشان جز در راستای بازگشت به معارف حقیقی و اصیل نبوده و دیدگاهشان در جهت زدودن انحرافات از پیکر مذهب تشیع بوده است.

شورای انقلاب به‌مثابه سدی در برابر خطر «خلاء قدرت»

نویسنده: محمدصادق محمودی – عضو کارگروه تاریخ

مقدمه: تشکیل شورای انقلاب به‌عنوان یکی از مهمترین نهادهای ایجاد شده توسط امام خمینی، تاثیر بسزایی در پیروزی انقلاب اسلامی و تثبیت آن داشت. این نهاد، همزمان با اوج‌گیری نهضت مردم ایران برای سامان‌دهی جریان مبارزه علیه حکومت شاه تشکیل شد و از آن پس مسئولیت اصلی و مدیریت مبارزات را بر عهده گرفت. آنچه اهمیت فوق‌العاده این نهاد را روشن می‌سازد و در اینجا به آن می‌پردازیم مقابله امام خمینی با معضل «خلاء قدرت»، به‌وسیله شورای انقلاب است که از زمستان ۱۳۵۷ و در پاریس به مردم ایران ابلاغ شد.