آثار مؤسسه اندیشه بهشتی

شهید بهشتی و تحول‌خواهی برای حوزه‌های علمیه

نویسنده: امیرحسین سلیمانیان

مقدمه: همچنان در ذهن تاریخ، نگرانی‌هایش، توصیه‌ها و توصیف‌هایش از روحانیت و روحانی، از طبلگی و طلبه و از حوزه‌های علمیه حک شده است، آن‌چنان که در نوشته‌هایش، روحانیت مطلوب و ارزنده را معرفی می‌کند و داشتن ویژگی‌های آن را مورد توصیه قرار می‌دهد: «روحانى باید پیشتاز و پیشگام در مبارزات سیاسى گسترده، نیرومند، همراه با زد و خورد و کشته شدن و کشتن باشد تا یک روحانى تمام عیار باشد. على‌وار، حسین‌گونه، پیامبروار باشد. مگر نه اینکه روحانى مى‌گوید من جانشین پیامبرم‌؟ مگر نه اینکه مى‌گوید من نایب امام زمان سلام‌الله‌علیه هستم‌؟ پس چگونه مى‌تواند خود را از مسئولیت‌هاى سنگین سیاسى و مبارزاتى برکنار بداند؟ روحانى باید مرد سیاست و مبارزه نیز باشد.

کارنامه فقهی شهید بهشتی

نویسنده: علی بوداغی

مقدمه: مقصود از کارنامه فقهی، مجموعه فعالیت‌های علمی و عملی است که همزمان با تحصیل فقه و نیل به درجه اجتهاد یا پس از آن، توسط فقیه صورت می‌گیرد و به پویایی و رشد فقه کمک می‌کند. یکی از فقهای معاصر که شخصیت سیاسی و اجتماعی او، شخصیت علمی و فقهی‌اش را تحت تاثیر قرار داده، شهید آیت‌الله سیدمحمد حسینی بهشتی است. فعالیت‌های فقهی شهید بهشتی، در دو حوزه کلان، قابل بررسی است: حوزه «تفقه در احکام» و حوزه «اقامه احکام». در این نوشتار، ابتدا از فعالیت‌های علمی ایشان مانند تدریس، تالیف، تحقیق (تفقه) و سپس فعالیت‌های اجرایی و تصدی مسئولیت‌های حکومتی (اقامه)، سخن به میان می‌آید.

امور  غیر لازم در فقاهت و اجتهاد (پاسخ به شبهاتی پیرامون مجتهد بودن شهید بهشتی)

نویسنده: محمدحسین نوری

مقدمه: شهید آیت‌الله دکتر بهشتی، شخصیتی اندیشمند و جامع است که در زمینه‌های مختلفی فعالیت داشته و همواره به اسلام و مسلمین خدمت کرده است. یکی از ویژگی‌های شهید بهشتی، فقاهت و اجتهاد ایشان است؛ یعنی شهید بهشتی از نظر علمی به درجه فقاهت و اجتهاد رسیده بودند و می‌توان ایشان را مجتهد مسلم نامید. اثبات این ادعا موضوع این یادداشت نیست و البته کار مشکلی نیست و می‌توان با استفاده از شواهدی مانند ملاحظه سیر علمی ایشان و فعالیت‌های فقهی مختلف و تدریس برخی کتب فقهی، بررسی برخی آثار به جامانده از ایشان و نظرات عمیق فقهی در برخی ابواب، انتصاب ایشان به بالاترین مقام قضایی کشور که مشروط به اجتهاد است، شهادت برخی اساتید و بزرگان مراجع در مورد اجتهاد ایشان و… مجتهد بودن شهید بهشتی را ثابت کرد.

شهید بهشتی؛ از طلبگی تا اجتهاد

نویسنده: علی بوداغی

مقدمه: تحصیلات فقهی و اصولی شهید بهشتی، منحصر در دو حوزه علمیه قدیمی و مهم چند قرن اخیر بود؛ حوزه اصفهان و قم. حوزه قم، از زمان حیات ائمه اطهار علیهم‌السلام و حوزه اصفهان، از اواسط دوره صفویه پذیرای مشتاقان علم است. شهید بهشتی که خود، متولد اصفهان بود، تحصیل را از همین شهر، آغاز کرد.

من محمد حسینی بهشتی هستم

نویسنده: شهید سیدمحمد حسینی بهشتی؛ فاطمه اسلام‌پناه

مقدمه: در نوشتار حاضر، تلاش شده است تا با اهتمام به کتاب «من محمد حسینی بهشتی هستم» گزیده‌ای از فعالیت‌ها و کوشش‌های ایشان از سنین کودکی تا آستانه پیروزی انقلاب نقل شود. این کتاب، حاصل گردآوری مصاحبه‌های شهید بهشتی درباره زندگی خود و همچنین روزنوشت‌ها و وصیت‌نامه ایشان است. در اثر حاضر از هرگونه تالیف و نگارش، خودداری شده و آنچه پیش روی شماست تلخیصی از زبان و قلم شهید بهشتی می‌باشد.

از بهشتی تا رئیسی

نویسنده: مهدی سراج

مقدمه: شهید رئیسی از حیث مسئولیت‌های حکومتی، نوع مدیریت، روابط با ولی فقیه، مردم، همکاران، دوستان، رقبا و دشمنان، شباهت‌ها و قرابت‌های قابل توجه و تاملی به شهید بهشتی داشتند که چه بسا ریشه در دستگاه فکری مشترک این دو بزرگوار داشته است. به همین دلیل بر آن شدیم تا با مرور برخی از این شباهت‌ها درصدد شناخت دستگاه فکری این عزیزان باشیم.

شهید بهشتی و انسان‌شناسی ژان پل سارتر: بخش چهارم (دلهره و ناامیدی)

نویسنده: محمدمهدی رفیعی

مقدمه: دلهره و ناامیدی، از دیگر اصول انسان‌شناختی سارتر به حساب می‌آیند. در این نوشتار مانند شماره‌های قبل، پس از طرح دیدگاه ژان پل سارتر، به دیدگاه شهید بهشتی دربارۀ هر یک از دلهره و ناامیدی و منشأ آن‌ها در انسان، اشاره خواهد شد.

شهید بهشتی و انسان‌شناسی ژان پل سارتر: بخش سوم (وانهادگی)

نویسنده: محمدمهدی رفیعی

مقدمه: وانهادگی، اصلی انسان‌شناختی در فلسفه اگزیستانس و ژان پل سارتر است. این اصل با همان مضمون اگزیستانسیالیستی خود در اندیشۀ اسلامی، باتوجه به خداباوری و ایمان به وحی، جایگاهی ندارد. شهید بهشتی در مباحث انسان‌شناختی خود به این مسئله توجه نموده و نظر خود را در خصوص آن ابراز کرده است. در این یادداشت دیدگاه سارتر و شهید بهشتی پیرامون اصل مزبور مطرح خواهد شد.

شهید بهشتی و انسان‌شناسی ژان پل سارتر: بخش دوم (مسئولیت)

نویسنده: محمدمهدی رفیعی

مقدمه: مسئولیت از کلیدواژه‌های انسان‌شناسی سارتر و بهشتی است. هر دو، به شکل گسترده‌ای در سراسر مباحث خود، مسئولیت انسان را جریان داده و از ثمرات آن بهره برده‌اند. اما ماهیت این مسئولیت، اقسام و حوزه‌های آن، و اینکه اساساً سائل این مسئولیت کیست، مورد اختلاف است. در این مجال به اشتراکات و اختلافات دیدگاه شهید بهشتی و ژان پل سارتر اشاره خواهد شد.

شهید بهشتی و انسان‌شناسی ژان پل سارتر: بخش اول (مبانی نظری)

نویسنده: محمد مهدی رفیعی

مقدمه: اگرچه انسان‌شناسی محوری‌ترین سوال متفکران معاصر است، اما ریشه چند هزار ساله و بلکه عمری به درازای تاریخ بشریت دارد. با این حال برخی از مکاتب فلسفی، تاکید ویژه‌ای بر مسئله انسان‌شناسی داشته‌اند. فیلسوفانی مانند سقراط در دوره یونان باستان، اپیکور و رواقیان در عصر هلنیسم، آگوستین در قرون وسطی و دکارت در دوره رنسانس، از جمله اندیشمندانی بودند که توجه خاصی به انسان داشته‌اند. اما شاید شناخته شده‌ترین مکتب فلسفی انسان‌محور در عصر حاضر، مکتب اگزیستانسیالیسم باشد، مکتبی که نه تنها انسان‌محور است، بلکه هویت مستقل خویش را مدیون دیدگاه‌های انسان‌شناسانه است، و به عبارتی مکتبی انسان‌شناختی است.